- ZABYTEK MIESIĄCA - rzeźba Matka Boża z Dzieciątkiem, XV w.

Najważniejszym świętem sierpnia jest uroczystość Matki Bożej zwanej „Zielną”, obchodzona 15 dnia tego miesiąca. Stąd na zabytek miesiąca sierpnia wybraliśmy piękną rzeźbę Matki Bożej z Dzieciątkiem (nr ewid.: S-163) z kolekcji tzw. Pięknych Madonn, datowaną na XV wiek i pochodzącą ze zbiorów dawnego „Królewskiego Muzeum Ojczyźnianego w Raciborzu”, które było poprzednikiem dzisiejszego raciborskiego muzeum w tychże samych murach. Rzeźba Madonny znajduje się na ekspozycji stałej sztuki dawnej w Sali Gotyckiej, i jak pozostałe zabytki na tej sali jest po konserwacji. Dzięki zabiegom konserwatorskim odzyskała pełny blask, dosłownie i w przenośni, ponieważ jej pierwotny stan zachowania, pozwolił na pełne odtworzenie ubytków i polichromii, w tym obfitych złoceń.
Drewniana polichromowana rzeźba, przyścienna (z tyłu wydrążona) przedstawia postać Maryi w pozycji stojącej na wklęsłej stronie półksiężyca, co jest nawiązaniem do ikonografii Madonny Apokaliptycznej, z Dzieciątkiem Jezus trzymanym na prawej ręce, podczas gdy w lewej ręce zgiętej w łokciu trzyma smukłe berło. Jezus jest nagi, co symbolizuje ludzką naturę Boga i trzyma w dłoniach jabłko – owoc, który ma wymiar symboliczny, gdyż nim Ewa skusiła Adama, a Jezus po to przyszedł na Ziemię, aby zbawić ludzkość od grzechu pierworodnego. Jabłko to także symbol królewskiego panowania.
Sam temat Matki Bożej z Dzieciątkiem Jezus był powszechnie przedstawiany w sztuce już od wczesnego średniowiecza, jednak w ramach stylu pięknego, jak nazywa się gotyk międzynarodowy tworzony w okresie ok.1380-1430, zyskał on nowe, dotąd nieznane charakterystyczne cechy. Madonna przedstawiana jest jako młoda i piękna, często o wysmukłych proporcjach i niedużej głowie. Jej ciało lekko wygięte, zostało okryte obficie drapowaną szatą o delikatnie łamiących się fałdach, które mają w pełni dekoracyjny charakter. Zwykle wyróżnikiem jest także czuła relacja Matki Bożej z Dzieciątkiem. Chociaż w przypadku „naszej” Madonny nie widzimy żadnego kontaktu między oboma postaciami. Rzeźba, choć włączona w kolekcję Pięknych Madonn, może być wcześniejsza niż pozostałe rzeźby, posiadające wszystkie cechy wspomnianego stylu. Maria w typie Pięknej Madonny charakteryzuje się daleko idącą sublimacją, idealizacją, liryzmem i dworską elegancją. Najczęściej tego typu dzieła są wolno stojącymi rzeźbami, które pełniły rolę figury kultowej, umieszczanej w różnych miejscach kościoła (głównie w kaplicach, bądź na filarze nawy) stąd też figury Pięknych Madonn należą do przedstawień dewocyjnych, częstokroć niezależnych od przestrzeni liturgicznej. Nie wiadomo gdzie ukształtował się ten typ figury Marii z Dzieciątkiem, prawdopodobnie były to Czechy, skąd upowszechnił się głównie na terenach krajów Rzeszy, w tym Austrii, Śląska, Prus Zakonnych.
W historiografii artystycznej pojęcie Pięknej Madonny zyskało kilka znaczeń. Zasadniczo definicja Pięknej Madonny dotyczy ekskluzywnej grupy kamiennych, wolnostojących i pełnoplastycznych figur o charakterze kultowo-dewocyjnym. Częstokroć w literaturze tą definicją obejmuje się wizerunki Madonny z Dzieciątkiem z około 1400 o zbliżonych cechach stylistycznych, także wykonane innymi technikami (prócz rzeźby przykłady Marii w typie Pięknej Madonny występują w malarstwie zarówno ściennym, jak i tablicowym i oczywiście w iluminowanych księgach.
Już niedługo wizerunek tej pięknej Madonny z Dzieciątkiem zagości na jednym z muzealnych gadżetów, więc będzie można nabyć magnesik z zabytkiem na pamiątkę.

Autor: Muzeum w Raciborzu